Καλημέρα Άρτα, καλημέρα Ελλάδα. Όταν φτάνει 20 ο Ιούλιος ξέρουμε ότι φτάνουμε στο σημείο μηδέν του καλοκαιριού.lidoriki
Στις 20 Ιουλίου είναι η γιορτή του Αι Λιός. Ο Άι Λιάς είναι ο Άγιος των βουνών κι' οι εκκλησιές του σκαρφαλωμένες πάνω στις κορφές τους , που συχνά παίρνουν τ' όνομά τους . Είναι κι' ο Άγιος που ρυθμίζει τη βροχή , τη βροντά και τον κεραυνό.
Αυτόν παρακαλούν οι άνθρωποι , γιατί στο χέρι του είναι να ρίξει η να κρατήσει τη βροχή . Κάθε που αστράφτει και βροντά , είναι ο Άγιος , λένε , που κυνηγάει πάνω στο άρμα του το διάβολο , κρατώντας και ρίχνοντας τον κεραυνό .
Απ' αυτά είναι φανερό πως ο 'Αι Λιάς είναι γιά το σύγχρονο λαικό Έλληνα ό,τι ο Δίας κι ο Απόλλωνας γιά τους αρχαίους Έλληνες , και τους έχει υποκαταστήσει στη λαική πίστη .
Ο Άγιος , λένε , είναι στα ψηλά γιά τον καιρό , γιά τη βροχή , και προσπαθούν με μιά παράδοση να εξηγήσουν γιατί προτίμησε σαν κατοικία του τις κορφές των βουνών : Ο Άι Λιάς ήτανε ναύτης κι' επειδή έπαθε πολλ΄απ' τη θάλασσα και πολλές φορές κινδύνεψε να πνιγεί , βαρέθηκε τα ταξείδια κι' αποφάσισε να πάει να μείνει σε μέρος που δεν ξέρουν τι είναι θάλασσα και καράβια .
Προχωρούσε , λοιπόν , κρατώντας ένα κουπί στον ώμο του και ρωτούσε τι είναι αυτό που κρατάει . Όσο του έλεγαν " κουπί " , εκείνος προχωρούσε ακόμα πιό ψηλά , ωσότου έφτασε στη κορυφή του βουνού . Εκεί , σαν ρώτησε πάλι , του απάντησαν " ξύλο " . Τότε κατάλαβε πως δεν έχουν ιδέα από θάλασσα και πλεούμενα . Έτσι έμεινε μαζί τους .
Πολύ θυμίζει η ιστορία αυτή μιάν άλλη , πολύ πιό παλιά , που αναφέρει ο Όμηρος στο λ της Οδύσσειας από το στίχο 121 κ.ε.
Εκεί ο Οδυσσέας διηγείται ότι, όταν κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο να μάθει τα μέλλοντα , η ψυχή του μάντη Τειρεσία τον συμβούλεψε , αφού σκοτώσει τους μνηστήρες , να πάρει ένα κουπί και να πάει σε τόπο που δεν ξέρουν τι είναι θάλασσα , καράβι και κουπί . Αυτό θα το καταλάβαινε , αν συναντούσε οδοιπόρο που θα του έλεγε πως το κουπί είναι φτυάρι . Τότε να το μπήξει στη γη και να θυσιάσει στον Ποσειδώνα .
Γιά να τιμήσουν τον Άγιο , στη γιορτή του κάνουν μεγάλα πανηγύρια , όπου ανάβουν φωτιές που τιες πηδούν και χορεύουν γύρω . Αλλού σφάζουν 10-15 πρόβατα , όλα αρσενικά , η ένα ταύρο που δεν έχει μπει στο ζυγό .
Σε μερικούς τόπους σφάζουν κόκορα ( αλεκτοροθυσίες ) , και ας μή ξεχνάμε πως ι κόκορας στην αρχαία Ελλάδα ήταν σύμβολο του Ήλιου , επειδή προανάγγελλε την ημέρα . Έτσι ο ΆΙ Λιάς , μαζί με τη λατρεία του Ήλιου , κληρονόμησε και το σύμβολό του . Στις πόλεις που είχε ανομβρία έκαναν λιτανείες , γιά να στείλει ο Άγιος βροχή .
Τ' Άι Λιός κάνουν και μαντείες γιά τον καιρό . Στην Κεφαλλονιά , γιά παράδειγμα , παρατηρούν το μεσημέρι τον ουρανό , κι'αν είναι καθαρός , ο χειμώνας θα 'ναι μαλακός , κι' αν έχει σύννεφα , θα κάνει βαρύ χειμώνα . Στην Κω , κάθε ώρα της μέρας του Άι Λιός αντιστοιχεί σ' ένα μήνα . Ό,τι καιρό κάνει εκείνη την ώρα , τέτοιο καιρό , καλό η κακό , θα έχουμε τον αντίστοιχο μήνα . Ο προφήτης Ηλίας , εξαιτίας της προβιάς ( μηλωτής ) που φορούσε , έγινε απ' τους γουναράδες προστάτης Άγιός τους και οι γουναράδες της Καστοριάς τον τιμούν με επίσημο εορτασμό στη γιορτή του ...............
